Masalan, AQSHda yo‘llardagi chuqurliklar tufayli har yili taxminan 3 milliard dollar zarar yetkaziladi. Bunday yo‘l shikastlanishlari nafaqat transport vositalari egalariga qo‘shimcha xarajat yuklaydi, balki atrof-muhitga ham salbiy taʼsir ko‘rsatadi. Olimlar o‘z kashfiyoti yordamida bu muammoni hal qilishga umid qilmoqda.
Tadqiqotchilar yo‘l qoplamasini yoriqlardan keyin tiklanishga majbur qiluvchi usulni ishlab chiqdilar. Gap shundaki, asfalt tarkibidagi bitum vaqt o‘tishi bilan kislorod taʼsirida qotib, mo‘rtlashib boradi. Natijada, u yorilib, yoriqlar tobora kattalashadi va yo‘llarda chuqurliklar paydo bo‘ladi. Hozirgacha bu jarayonni to‘xtatishning samarali usuli mavjud emas edi, chunki bitum tarkibi juda murakkab bo‘lib, uning degradatsiya mexanizmi yetarlicha o‘rganilmagan edi.
Ammo olimlar kompyuter modellashtirish orqali bu jarayonni yaxshiroq tushunishga muvaffaq bo‘ldilar va o‘z-o‘zini taʼmirlovchi yo‘llarni yaratish g‘oyasini ilgari surdilar.
Tadqiqotchilarning fikricha, bitumning yemirilishini to‘xtatish uchun asfalt tarkibiga mikroskopik o‘ta bardoshli biologik sporalar joylashtirilishi kerak. Bu sporalar inson sochidan ham ingichka bo‘lib, qayta ishlangan neft mahsulotlariga asoslangan maxsus tiklovchi moddalar bilan to‘ldiriladi.
Yo‘l qoplamasi yoriqlana boshlaganda, ushbu moddalar avtomatik ravishda ajralib chiqib, bitumni qayta elastik holatga qaytaradi va yoriqlarni to‘ldiradi. Shu tariqa, asfalt o‘z-o‘zini taʼmirlaydi va yo‘llarning yaroqlilik muddati ancha oshadi.
Bu texnologiyaning asosiy afzalliklaridan biri – yo‘l taʼmirlash xarajatlarini kamaytirishdir. Hozirgi kunda butun dunyoda yo‘llarni tiklash uchun milliardlab dollar mablag‘ sarflanadi. Yangi o‘z-o‘zini tiklaydigan asfalt esa ushbu xarajatlarni sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.
.webp&w=3840&q=75)
